نرمی کشکک زانو (به انگلیسی: Chondromalacia) که به نام کندرومالاسی نیز شناخته شده عارضه ای است که در آن غضروف سطح زیرین کشکک زانو دچار زوال و نرمی می شود.
این عارضه به علل مختلف رخ می دهد و ممکن است با علائمی همچون درد زانو و احساس ساییدگی در ناحیه همراه باشد.
در ادامه قصد داریم درباره نرمی کشکک زانو و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
نرمی کشکک زانو چیست؟
نرمی کشکک زانو که به خصوص در میان جوانان و ورزشکاران شایع تر است به دلیل زوال و نرم شدن غضروف زیرین کشکک زانو ایجاد می شود.
در اغلب موارد آسیب دیدگی ناشی از استفاده بیش از حد زانو در تمرینات ورزشی علت این مسئله می باشد که گاهی به سادگی و با چند روز وقفه در تمرینات ورزشی تا حد خوبی بهبود می یابد اما در موارد دیگر علت آن تراز نادرست زانو می باشد که تنها با استراحت کردن درمان نخواهد شد.
نرمی کشکک علاوه بر جوانان و ورزشکاران، در افراد مسن مبتلا به آرتروز زانو نیز دیده می شود و علائم آن شامل درد زانو و احساس ساییدگی در این ناحیه می باشد اما بسیاری از افرادی که دچار آن می شوند هرگز به دنبال درمان نمی روند.
علت نرمی کشکک زانو
کشکک زانو در حالت طبیعی در قسمت جلویی مفصل زانو قرار گرفته و زمانی که زانو خم می شود، قسمت پشتی آن روی غضروف ران یا استخوان ران در زانو می لغزد. تاندون ها و رباط ها کشکک را به استخوان ساق پا و ماهیچه ران متصل می کنند.
در صورتی که هر یک از این اجزا به درستی حرکت نکند ممکن است باعث شود کشکک به استخوان ران برخورد کرده و این اصطحکاک غیر طبیعی به زوال و نرمی کشکک زانو منجر شود.
حرکت اشتباه کشکک زانو می تواند به دلایل زیر رخ دهد :
- تراز بندی نادرست به دلیل یک مشکل مادرزادی
- عضلات همسترینگ و چهار سر ضعیف (عضلات پشت و جلوی ران به ترتیب)
- عدم تعادل عضلانی بین اداکتورها و ابداکتورها (ماهیچه های خارج و داخل ران)
- فشار مکرر به مفاصل زانو طی فعالیت هایی همچون دویدن، اسکی یا پریدن
- ضربه یا آسیب مستقیم به کاسه زانو
عوامل خطر زای نرمی کشکک زانو
عوامل مختلف ممکن است خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو را افزایش دهند، از جمله :
- سن : نوجوانان و جوانان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند زیرا طی جهش رشدی که در این دوره از زندگی رخ می دهد ماهیچه ها و استخوان ها به سرعت رشد کرده و ممکن است فرد به عدم تعادل ماهیچه ای در کوتاه مدت دچار شود
- جنسیت : زنان بیشتر از مردان دچار نرمی کشکک زانو می شوند که علت آن کم بودن حجم عضلانی آن ها نسبت به مردان می باشد. این مسئله می تواند باعث غیر طبیعی شدن موقعیت زانو و فشار بیشتر (جانبی) روی زانو شود
- کف پای صاف : صافی کف پا ممکن است بیشتر از کف پای قوس دار به مفاصل زانو فشار وارد کند
- آسیب دیدگی قبلی : آسیب دیدگی های قبلی زانو مانند در رفتگی می تواند خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو را افزایش دهد
- تمرینات و فعالیت های شدید : فعالیت های شدید و مکرر می تواند به مفاصل زانو فشار وارد کرده و فرد را بیشتر در معرض نرمی کشکک زانو قرار دهد
- آرتریت : نرمی کشکک زانو ممکن است از علائم آرتریت باشد که در اثر التهاب مفصل و بافت ایجاد می شود. التهاب ممکن است از عملکرد درست زانو جلوگیری کند
علائم نرمی کشکک زانو
نرمی کشکک زانو معمولا با درد در ناحیه زانو شروع می شود که به آن درد پاتلوفمورال نیز گفته می شود.
فرد مبتلا ممکن است هنگام خم شدن یا کشیدن زانو احساس ساییدگی یا ترک خوردگی پیدا کند و درد معمولا بعد از نشستن طولانی مدت یا حین فعالیت هایی که فشار زیادی به زانو وارد می کنند مانند ایستادن طولانی مدت یا ورزش کردن تشدید می شود.
در صورتی که درد زانو طی چند روز بهبود پیدا نکند لازم است با پزشک مشورت شود.
تشخیص نرمی کشکک زانو
پزشک برای تشخیص این عارضه ابتدا نقاط متورم یا حساس شده در زانو را بررسی کرده و میزان هم ترازی کشکک زانو با استخوان ران را مشخص می کند. عدم هم ترازی می تواند نشانه نرمی کشکک زانو باشد.
بعد از تشخیص نرمی کشکک و برای تعیین حساسیت و شدت آن ممکن است مقداری فشار به ناحیه وارد شود.
همچنین احتمالا از آزمایش های زیر برای تایید تشخیص و درجه بندی استفاده خواهد شد :
- اشعه ایکس برای شناسایی آسیب استخوان، عدم هم ترازی یا آرتریت
- تصویربرداری ام آر آی برای تشخیص ساییدگی و پارگی غضروف
- آرتروسکوپی که یک روش کم تهاجمی برای بررسی وضعیت داخل زانو با کمک آندوسکوپ و دوربین می باشد
درجه بندی
نرمی کشکک زانو به چهار درجه تقسیم بندی می شود که شدت آن را مشخص می کند. به این صورت که درجه 1 کمترین شدت و درجه 4 بیشترین شدت را نشان می دهد.
- درجه 1 نشان دهنده نرم شدن غضروف در ناحیه زانو است
- درجه 2 نشان دهنده نرم شدن غضروف به همراه خصوصیات غیر طبیعی سطحی می باشد که اغلب آغاز فرسایش بافت را نشان می دهد
- درجه 3 نازک شدن غضروف همراه با زوال فعال بافت را نشان می دهد
- درجه 4 شدیدترین درجه است و نشانه در معرض قرار گرفتن استخوان و زوال بخش قابل توجهی از غضروف می باشد. در معرض قرار گرفتن استخوان به معنای اصطحکاک استخوان با استخوان در ناحیه زانو است
درمان نرمی کشکک
هدف از درمان های موجود کاهش فشار در ناحیه مفصل و کشکک زانو می باشد و مواردی همچون استراحت، ثابت کردن و یخ گذاری روی مفصل معمولا اولین خط درمان می باشد.
در مواردی که آسیب دیدگی غضروف باعث بروز نرمی کشکک شده باشد معمولا با استراحت کردن وضعیت بهبود پیدا می کند.
به علاوه گاهی پزشک برای کاهش التهاب اطراف مفاصل توصیه می کند فرد به مدت چندین هفته داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن مصرف کند اما در صورت ادامه ورم، حساسیت و درد ممکن است از روش های زیر استفاده شود :
1. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با تمرکز روی تقویت عضلات چهار سر، همسترینگ، اداکتورها و ابداکتورها می تواند به تقویت و حفظ تعادل عضلات کمک کند. تعادل عضلات تاثیر زیادی در جلوگیری از عدم هم ترازی زانو دارد.
در دوره های فیزیوتراپی معمولا تمرینات غیر وزنی مانند شنا یا دوچرخه ثابت توصیه می شود. به علاوه تمرینات ایزومتریک که شامل سفت و شل کردن عضلات است می تواند به حفظ توده عضلانی کمک کند.
2. عمل جراحی
گاهی برای بررسی مفصل و شناسایی عدم هم ترازی در زانو نیاز به عمل آرتروسکوپی می باشد. در این تکنیک ابتدا برش کوچکی در ناحیه ایجاد کرده و دوربینی داخل مفصل قرار می دهند، سپس با کمک جراحی مشکل برطرف می شود.
یکی از روش های رایج مورد استفاده در این زمینه رها سازی جانبی است که طی آن بعضی از رباط ها بریده می شوند تا فشار روی مفصل زانو کاهش یافته و دامنه حرکت آن بیشتر شود.
سایر گزینه های جراحی شامل صاف کردن پشت کشکک زانو، کاشت غضروف یا جابجایی عضله ران می باشد.
پیشگیری از نرمی کشکک
با رعایت برخی نکات می توان خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو را کاهش داد، از جمله :
- از وارد شدن فشار به صورت مکرر در ناحیه زانو جلوگیری کنید و اگر مجبور هستید مدت زمان زیادی روی زانو بایستید از زانو بند استفاده کنید
- با تقویت عضلات چهار سر، همسترینگ، ابداکتورها و اداکتورها تعادل ماهیچه ای این ناحیه را حفظ کنید
- در صورت داشتن کف پای صاف از کفش های مخصوص استفاده کنید. این کار باعث کاهش فشار به زانو شده و خطر بروز نرمی کشکک را کاهش می دهد
- اضافه وزن می تواند به زانوها فشار وارد کند. سعی کنید با کاهش مصرف قند و چربی، خوردن مقادیر زیاد سبزیجات، میوه ها و غلات کامل و روزانه حداقل نیم ساعت ورزش کردن (پنج بار در هفته) وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید تا فشار کمتری به زانو و سایر مفاصل وارد شود.
منبع: healthline
