تب روماتیسمی چیست؟

تب روماتیسمی (به انگلیسی: Rheumatic fever) نوعی واکنش التهابی و از عوارض احتمالی عفونت استرپتوکوکی گروه A مانند استرپتوکوک گلو یا مخملک است.

از جمله عوارض تب روماتیسمی می توان به بیماری های قلبی اشاره کرد، به طوری که گفته شده تا قبل از کشف و معرفی گسترده آنتی بیوتیک ها در جهان، این بیماری از علل اصلی بیماری های قلبی اکتسابی در کشورهای پیشرفته محسوب می شده است اما امروزه به خصوص در این کشورها موارد ابتلا به آن بسیار کاهش یافته است.

در ادامه قصد داریم درباره تب روماتیسمی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

تب روماتیسمی چیست؟

تب روماتیسمی از بیماری های نسبتا جدی است که به عنوان یکی از عوارض احتمالی و مرتبط با استرپتوکوک گلو شناخته شده است. این بیماری معمولا در کودکان بین 5 تا 15 سال رخ می دهد اگرچه در نوجوانان بزرگ تر و افراد بزرگسال نیز دیده می شود.

همه افرادی که به عفونت استرپتوکوکی مبتلا می شوند به تب روماتیسمی دچار نخواهند شد اما در صورت عدم درمان عفونت، ممکن است علائم این بیماری طی 2 تا 4 هفته بعد از وقوع عفونت ظاهر شود.

امروزه این بیماری در کشورهای پیشرفته به ندرت رخ می دهد اما در نواحی همچون صحرای آفریقا، جنوب آسیای مرکزی و جمعیت های خاصی از استرالیا و نیوزیلند هنوز شیوع دارد.

علت تب روماتیسمی

تب روماتیسمی توسط باکتری به نام استرپتوکوک گروه A ایجاد می شود. این باکتری عامل استرپتوکوک گلو است و در موارد کمتر باعث بروز مخملک می شود که نوعی بیماری التهابی می باشد.

تب روماتیسمی باعث می شود بدن به بافت های خود حمله کند که به التهاب گسترده در سراسر بدن منجر می شود، این التهاب ریشه همه علائم ایجاد شده در بیماری تب روماتیسمی می باشد.

علائم تب روماتیسمی

تب روماتیسمی در واقع از واکنش بدن نسبت به باکتری عامل گلو درد ایجاد می شود. اگرچه همه موارد استرپتوکوک گلو به تب روماتیسمی منجر نمی شوند اما با تشخیص و درمان عفونت می توان از بروز احتمالی این عارضه پیشگیری کرد.

اگر کودک یا فرد بزرگسال به همراه گلو درد هر یک از علائم زیر را تجربه کند لازم است با پزشک تماس بگیرد :

غدد لنفاوی حساس و متورم
بثورات قرمز
مشکل در بلع
ترشحات غلیظ و خونی از بینی
تب 38.3 درجه سانتی گرد یا بالاتر
لوزه های قرمز و متورم
لکه های سفید یا چرک روی لوزه ها
لکه های کوچک و قرمز رنگ روی سقف دهان
سردرد
حالت تهوع
استفراغ

تب روماتیسمی ممکن است با طیف گسترده ای از علائم همراه باشد و فرد مبتلا به این بیماری گاهی برخی یا اکثر این علائم را تجربه خواهد کرد. این علائم معمولا 2 تا 4 هفته بعد از ابتلای فرد به عفونت استرپتوکوک ظاهر می شوند.

برخی علائم شایع تر تب روماتیسمی عبارتند از :

ندول های کوچک و بدون درد زیر پوست
درد قفسه سینه
تپش قلب کوبنده
بی حالی یا خستگی
خون دماغ شدن
معده درد
درد مفاصل در مچ دست، آرنج، زانو یا مچ پا
درد در یک مفصل که به مفصل دیگر سرایت می کند
مفاصل متورم، قرمز و داغ
تنگی نفس
تب
تعریق
استفراغ
بثورات هموار با کمی برجستگی و زبری
حرکات غیر قابل کنترل و نا منظم دست، پا و صورت
کاهش توجه
گریه شدید یا خندیدن های بی مورد

در صورت تب کردن کودک احتمالا نیاز به مراقبت های فوری پزشکی است، در شرایط زیر لازم است با اورژانس تماس گرفته شود :

برای نوزادان تازه متولد شده تا 6 هفته : تب بیش از 37.8 درجه سانتی گراد
برای نوزادان 6 هفته تا 6 ماه : تب 38.3 درجه سانتی گراد یا بالاتر
برای کودکان در هر سن و سال : تب بیش از 3 روز ادامه داشته باشد

تشخیص تب روماتیسمی

پزشک ابتدا درباره علائم و سابقه پزشکی فرد سوالاتی می پرسد و این که آیا اخیرا دچار گلو درد استرپتوکوکی شده است یا خیر. سپس معاینه فیزیکی انجام داده و ممکن است موارد زیر را نیز بررسی کند :

وجود یا عدم وجود بثورات یا ندول های پوستی
گوش دادن به صدای قلب و بررسی ناهنجاری های احتمالی
تست حرکت و کنترل عملکرد سیستم عصبی
احتمال وجود التهاب در مفاصل
بررسی گلو و در صورت نیاز آزمایش خون برای پیدا کردن اثری از باکتری های استرپتوکوک
نوار قلب برای اندازه گیری امواج الکتریکی قلب
آزمایش اکو که از امواج صوتی برای تولید تصاویر قلب استفاده می کند

درمان تب روماتیسمی

تکنیک های درمانی مورد استفاده در تب روماتیسمی روی از بین بردن باکتری های استرپتوکوک گروه A و درمان و کنترل علائم تمرکز دارند.

برخی روش های درمانی عبارتند از :

1. آنتی بیوتیک ها

پزشک برای درمان این بیماری آنتی بیوتیک تجویز می کند که ممکن است برای جلوگیری از عود مجدد نیاز به مصرف طولانی مدت داشته باشد. در موارد نادر لازم است کودک به طور مادام العمر آنتی بیوتیک دریافت کند.

2. داروهای ضد التهاب

پزشک برای کاهش علائم از داروهای ضد درد و ضد التهاب مانند آسپرین و ناپروکسن استفاده می کند. اگرچه استفاده از آسپرین در کودکان مبتلا به بیماری های خاص می تواند به سندرم ری منجر شود اما مزایای استفاده از آن در درمان تب روماتیسمی احتمالا بیش از خطرات آن می باشد.

پزشک ممکن است داروهای کورتیکو استروئید نیز برای کاهش التهاب تجویز کند.

3. داروهای ضد تشنج

اگر حرکات غیر ارادی بیمار بسیار شدید باشد ممکن است داروهای ضد تشنج تجویز شود.

4. استراحت

استراحت در رختخواب و کاهش فعالیت های روزانه تا زمان برطرف شدن علائم اصلی مانند درد و التهاب، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. اگر تب باعث مشکلات قلبی شده باشد استراحت کامل در رختخواب به مدت چند هفته تا چند ماه توصیه می شود.

عوامل خطر زای تب روماتیسمی

برخی عوامل خطر زا احتمال ابتلا به تب روماتیسمی در کودکان را افزایش می دهند، از جمله :

سابقه خانوادگی : عوامل ژنتیکی مانند برخی ژن ها فرد را بیشتر در معرض ابتلا به تب روماتیسمی قرار می دهند
نوع باکتری استرپتوکوک موجود : برخی سویه های این باکتری احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند
عوامل محیطی : عواملی همچون جمعیت زیاد در کشورهای در حال توسعه می تواند احتمال بروز این عارضه را افزایش دهد

پیشگیری از تب روماتیسمی

موثرترین روش برای اطمینان از این که کودک به تب روماتیسمی مبتلا نمی شود درمان به موقع و کامل عفونت استرپتوکوکی گلو می باشد، به عبارت دیگر کودک باید دوره درمان خود را به طور کامل بگذراند.

علاوه بر این برخی اقدامات بهداشتی می تواند به جلوگیری از استرپتوکوک گلو کمک کند، از جمله :

پوشاندن دهان هنگام سرفه یا عطسه
شستن دست ها
خودداری از تماس با افراد بیمار
اجتناب از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی با افراد بیمار

عوارض تب روماتیسمی

علائم تب روماتیسمی به محض بروز می توانند ماه ها یا حتی سال ها ادامه پیدا کنند. این عارضه در شرایط خاص ممکن است به عوارض طولانی مدت منجر شود که یکی از شایع ترین آن ها بیماری روماتیسمی قلب می باشد.

سایر عوارض قلبی تب روماتیسمی عبارتند از :

تنگی دریچه آئورت که طی آن دریچه آئورت باریک می شود
نارسایی آئورت که در آن نشت در دریچه آئورت باعث می شود جریان خون وارد مسیر اشتباه شود
آسیب عضله قلب که نوعی التهاب تضعیف کننده عضله قلب است و توانایی قلب در پمپاژ خون را کاهش می دهد
فیبریلاسیون دهلیزی که طی آن ضربان قلب در حفره های بالایی قلب نا منظم می شود
نارسایی قلبی زمانی رخ می دهد که قلب دیگر نمی تواند خون را به تمام قسمت های بدن پمپاژ کند

تب روماتیسمی در صورت عدم درمان می تواند به عوارض خطرناک زیر منجر شود :