بیماری قلبی (به انگلیسی: Heart disease) به خانواده بزرگی از بیماری های مرتبط با قلب گفته می شود که اگرچه معمولا جدی و اغلب کشنده هستند اما در بسیاری از موارد می توان از بروز آن ها پیشگیری کرد.
بیماری قلبی انواع مختلف دارد که هر یک به علت خاصی رخ داده و با علائم گوناگون همراه می باشند که در صورت توجه و تشخیص به موقع می توان اکثر آن ها را درمان و از بروز عوارض جدی جلوگیری نمود.
در ادامه قصد داریم درباره انواع بیماری قلبی و علل، علائم و روش های درمان آن ها صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
بیماری قلبی چیست؟
بیماری قلبی به هر نوع عارضه ای که قلب را تحت تاثیر قرار می دهد اشاره دارد و از مهم ترین علل مرگ و میر در سراسر دنیا محسوب می شود که سالانه افراد زیادی را به کام مرگ می کشاند.
بیماری های قلبی انواع مختلف دارند که اگرچه می توانند کشنده باشند اما در اکثر موارد قابل پیشگیری بوده و با تغییرات به موقع در سبک زندگی می توان از بروز آن ها جلوگیری و قلب سالم و زندگی طولانی تری تجربه کرد.
انواع بیماری قلبی
بیماری های قلبی طیف گسترده ای از مشکلات قلبی عروقی را در بر می گیرند که عبارتند از :
- آریتمی : نوعی اختلال در ریتم قلب است
- آترواسکلروز : به سفت شدن سرخرگ ها (تصلب شرایین) گفته می شود
- کاردیومیوپاتی : این عارضه باعث سفت یا ضعیف شدن عضلات قلب می شود
- نقص مادرزادی قلب : به بی نظمی های قلبی که از بدو تولد وجود دارد گفته می شود
- بیماری عروق کرونری : این عارضه در اثر تجمع پلاک در سرخرگ های قلبی ایجاد می شود و گاهی به آن ایسمکیک قلب گفته می شود
- عفونت های قلبی : این عفونت ها ممکن است باکتریایی، ویروسی یا انگلی باشند
اصطلاح بیماری های قلبی عروقی ممکن است برای بیماری های قلبی که به طور خاص عروق خونی را تحت تاثیر قرار می دهند استفاده شود.
علائم بیماری قلبی
انواع مختلف بیماری های قلبی ممکن است به علائم گوناگون منجر شوند. به عنوان مثال :
آریتمی
آریتمی به ریتم غیر طبیعی قلب گفته می شود و علائمی که طی آن تجربه می شود به نوع آریتمی (ضربان قلب بیش از حد سریع یا بیش از حد کند) بستگی دارد.
علائم آرتیمی عبارتند از :
- سبکی سر
- تپش قلب یا ضربان قلب سریع
- کند شدن نبض
- غش کردن
- سر گیجه
- درد قفسه سینه
آترواسکلروز
تصلب شرایین یا آترواسکلروز موجب کاهش خون رسانی به اندام های بدن می شود و علاوه بر درد قفسه سینه و تنگی نفس علائم زیر را به همراه دارد :
- سردی به خصوص در دست و پا
- بی حسی به خصوص در دست و پا
- درد غیر قابل توضیح یا غیر طبیعی
- ضعف در پاها و دست ها
نقص مادرزادی قلب
به مشکلات قلبی که هنگام رشد جنین ایجاد می شوند نقص مادرزادی قلب گفته می شود. برخی از این نقص ها هرگز تشخیص داده نمی شوند و برخی دیگر با علائم همراه هستند که عبارتند از :
- پوست مایل به آبی (کبودی پوست)
- ورم اندام های انتهایی بدن
- تنگی نفس یا مشکل در نفس کشیدن
- خستگی و کاهش انرژی
- ریتم نا منظم قلب
بیماری عروق کرونری
این بیماری در اثر تجمع پلاک در سرخرگ های انتقال دهنده خون غنی از اکسیژن از قلب و ریه به اندام های بدن رخ می دهد و علائم آن شامل موارد زیر می باشد :
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- احساس فشار در قفسه سینه
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سوء هاضمه یا گاز
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی نوعی بیماری قلبی است که باعث می شود عضلات قلب بزرگ تر، سفت، ضخیم یا ضعیف شوند. علائم این بیماری عبارتند از :
- خستگی
- نفخ شکم
- ورم پا به خصوص مچ پا
- تنگی نفس
- نبض سریع یا کوبنده
عفونت های قلبی
اصطلاح عفونت قلبی ممکن است برای توصیف بیماری هایی مانند اندوکاردیت یا میوکاردیت استفاده شود و علائم آن شامل موارد زیر می باشد :
- درد قفسه سینه
- گرفتگی قفسه سینه یا سرفه
- تب
- لرز
- بثورات پوستی
علائم بیماری قلبی در زنان
زنان مبتلا به بیماری قلبی به خصوص بیماری عروق کرونری و سایر بیماری های قلبی عروقی اغلب علائم متفاوت از مردان تجربه می کنند.
به عنوان مثال در مطالعه ای مشخص شد زنانی که دچار حمله قلبی می شوند علائم اصلی و کلاسیک این عارضه یعنی درد قفسه سینه و سوزن سوزن شدن را حس نمی کنند بلکه بسیاری از آن ها به مواردی همچون اضطراب، اختلالات خواب و خستگی غیر معمول یا غیر قابل توضیح اشاره کرده اند.
علاوه بر این 80 درصد زنان شرکت کننده اعلام کردند که این علائم را به مدت حداقل یک ماه قبل از وقوع حمله قلبی داشته اند.
متاسفانه علائم بیماری قلبی در زنان ممکن است با علائم سایر مشکلات از جمله افسردگی، یائسگی و اضطراب اشتباه گرفته شود.
برخی علائم شایع بیماری قلبی در زنان عبارتند از :
- سر گیجه
- رنگ پریدگی
- تنگی نفس یا تنفس کم عمق
- سبکی سر
- غش کردن
- اضطراب
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد فک
- گردن درد
- پشت درد
- سوء هاضمه یا درد شبیه وجود گاز در قفسه سینه و معده
- عرق سرد
علت بیماری قلبی
بیماری قلبی مجموعه ای از بیماری ها و شرایطی است که باعث بروز مشکلات قلبی عروقی می شوند و هر نوع بیماری قلبی به علت خاصی رخ می دهد که کاملا منحصر به خودش می باشد.
به عنوان مثال آترواسکلروز و بیماری عروق کرونری در اثر تجمع پلاک در سرخرگ ها ایجاد می شوند. در ادامه به علل سایر انواع اشاره خواهیم کرد :
آریتمی
برخی علل ریتم غیر طبیعی قلب عبارتند از :
- دیابت
- بیماری عروق کرونری
- نقص قلبی از جمله نقص مادرزادی قلب
- داروها، مکمل ها و داروهای گیاهی
- فشار خون بالا
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
- مصرف مواد مخدر
- استرس و اضطراب
- آسیب یا بیماری قلبی فعلی
نقص مادرزادی قلب
این نوع بیماری قلبی در زمان رشد جنین در رحم مادر ایجاد می شود. برخی نقایص قلبی جدی بوده و خیلی زود تشخیص داده می شوند اما برخی دیگر ممکن است سال ها قابل تشخیص نباشند.
علاوه بر این با افزایش سن گاهی ساختار قلب تغییر کرده و به نقص قلبی منجر می شود که خود عوارض و مشکلاتی به دنبال دارد.
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی انواع مختلف دارد که هر یک به دلیل خاصی ایجاد می شوند :
- کاردیومیوپاتی اتساعی : شایع ترین نوع کاردیومیوپاتی است که علت ضعیف شدن قلب در آن مشخص نمی باشد اما به نظر می رسد می تواند نتیجه آسیب قلبی ناشی از برخی داروها، عفونت ها یا حمله قلبی باشد یا به صورت ارثی ایجاد شود یا به دلیل فشار خون کنترل نشده رخ دهد
- کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک : این بیماری قلبی باعث ضخیم شدن عضله قلب می شود که معمولا ارثی می باشد
- کاردیومیوپاتی محدود کننده : در این نوع دیواره قلب سفت و سخت می شود که علت آن مشخص نیست اما ممکن است به دلیل تجمع بافت اسکار و همچنین تجمع نوعی پروتئین غیر طبیعی به نام آمیلوئیدوز رخ دهد
عفونت قلب
باکتری ها، انگل ها و ویروس ها شایع ترین علت عفونت های قلبی هستند. عفونت های کنترل نشده در بدن در صورت عدم درمان صحیح می توانند به قلب آسیب بزنند.
عوامل خطر زای بیماری قلبی
بیماری های قلبی عوامل خطر زای متعددی دارند که برخی از آن ها قابل کنترل بوده و برخی دیگر را نمی توان کنترل کرد. بسیاری از افراد حداقل یک عامل خطر زای بیماری قلبی را دارا می باشند.
برخی از این عوامل خطر زا عبارتند از :
- فشار خون بالا
- کلسترول بد بالا و سطح پایین کلسترول خوب
- سیگار کشیدن
- چاقی
- کم تحرکی
به عنوان مثال سیگار کشیدن از عوامل خطر زای قابل کنترل است. گفته شده خطر ابتلا به بیماری قلبی در افراد سیگاری دو برابر افراد دیگر می باشد.
افراد مبتلا به دیابت نیز احتمالا بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قلبی قرار دارند زیرا بالا بودن سطح قند خون می تواند خطر بروز موارد زیر را افزایش دهد :
- آنژین
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- بیماری عروق کرونری
کنترل قند خون برای پیشگیری از ابتلا به بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت اهمیت زیادی دارد. به علاوه گفته شده در افراد دیابتی که به فشار خون بالا نیز مبتلا هستند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی دو برابر می شود.
برخی عوامل خطر زای غیر قابل کنترل عبارتند از :
- سابقه خانوادگی
- نژاد و قومیت
- جنسیت
- سن
اگرچه این عوامل قابل کنترل نیستند اما ممکن است بتوان اثرات آن ها را زیر نظر گرفت. به عنوان مثال سابقه خانوادگی بیماری عروق کرونری به خصوص اگر شامل موارد زیر باشد نگران کننده است :
- پدر یا برادر مبتلا در سنین کمتر از 55 سال
- مادر یا خواهر مبتلا در سنین کمتر از 65 سال
همچنین سیاه پوستان غیر اسپانیایی، سفید پوستان غیر اسپانیایی و افرادی که ریشه در مردم جزایر اقیانوس آرام یا آسیا دارند بیشتر از بومیان آلاسکا یا بومیان آمریکایی در معرض خطر قرار دارند.
گفته شده مردان بیش از زنان ممکن است به بیماری قلبی دچار شوند.
به علاوه سن می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد. مردان و زنان در سنین 20 تا 59 سالگی به یک اندازه در معرض ابتلا به بیماری عروق کرونری قرار دارند، در حالی که بعد از 60 سالگی درصد ابتلای مردان بین 19.9 تا 32.2 درصد و درصد ابتلای زنان بین 9.7 تا 18.8 درصد افزایش می یابد.
تشخیص بیماری قلبی
پزشک ممکن است از چند آزمایش مختلف برای تشخیص بیماری قلبی استفاده کند که برخی از آن ها را می توان قبل از این که علائم بیماری ظاهر شود انجام داد در حالی که از سایرین برای کشف علت احتمالی علائم ظاهر شده استفاده می شود.
معاینه فیزیکی و آزمایش خون
اولین کاری که پزشک انجام می دهد معاینه فیزیکی و مرور علائم بیمار می باشد. همچنین سوالاتی درباره سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی فرد می پرسد زیرا در برخی بیماری های قلبی ژنتیک نقش مهمی دارد و اگر یکی از اعضای خانواده به بیماری قلبی مبتلا باشد لازم است فرد آن را با پزشک در میان بگذارد.
از آزمایش خون نیز معمولا برای کنترل کلسترول و جستجوی علائم التهاب احتمالی استفاده می شود.
آزمایش های غیر تهاجمی
از آزمایش های غیر تهاجمی مختلف برای تشخیص بیماری قلبی استفاده می شود، از جمله :
- نوار قلب : این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را بررسی کرده و به پزشک در شناسایی بی نظمی کمک می کند
- اکو کاردیوگرام : در این آزمایش تصویری از ساختار قلب ارائه می شود
- تست استرس : در این تست در حالی که فرد در حال انجام یک فعالیت سنگین مانند پیاده روی، دویدن یا استفاده از دوچرخه ثابت است، پزشک فعالیت قلب در واکنش به تغییرات فشار جسمی را کنترل می کند
- سونوگرافی کاروتید : این تکنیک برای سونوگرافی دقیق از سرخرگ های کاروتید استفاده می شود
- مانیتور هولتر : ممکن است پزشک از بیمار بخواهد به مدت 24 تا 48 ساعت از این دستگاه برای اندازه گیری ضربان قلب خود استفاده کند تا دید خوبی نسبت به فعالیت قلب به دست آورد
- تست تخت ایستاده : اگر فرد اخیرا هنگام بلند شدن یا نشستن دچار حالت غش یا سبکی سر شده باشد از این تست استفاده می شود. طی آزمایش فرد را به یک تخت می بندند و به آرامی بالا و پایین می برند تا ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن او در حالت های مختلف بررسی شود
- سی تی اسکن : در این آزمایش تصویر برداری تصویری دقیق از قلب به دست می آید
- ام آر آی قلب : در این تکنیک نیز مانند سی تی اسکن تصویری دقیق از قلب و عروق خونی به دست می آید
آزمایش های تهاجمی
اگر نتایج به دست آمده از روش های ذکر شده کافی نباشد ممکن است پزشک به بررسی دقیق تر قلب برای کشف علت ایجاد کننده علائم غیر طبیعی نیاز داشته باشد.
برخی آزمایش های تهاجمی در این زمینه عبارتند از :
- کاتتریزاسیون قلب و آنژیوگرافی کرونر : در این روش پزشک یک کاتتر را از طریق کشاله ران و سرخرگ ها به قلب می رساند، سپس آنژیوگرافی کرونر انجام دهد که طی آن یک ماده رنگی به سرخرگ های کوچک و مویرگ های اطراف قلب تزریق می شود تا تصاویر اشعه ایکس با دقت بسیار بالا به دست بیاید
- مطالعه الکترو فیزیولوژی : پزشک در طول این آزمایش الکترودهایی را از طریق کاتتر به قلب وصل می کند، سپس پالس های الکتریکی را از طریق آن ها به قلب ارسال کرده و نحوه واکنش قلب را ثبت می کند
درمان بیماری قلبی
درمان بیماری قلبی تا حد زیادی به نوع بیماری و همچنین میزان پیشرفت آن بستگی دارد.
به عنوان مثال اگر فرد به عفونت قلبی مبتلا باشد پزشک احتمالا آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد یا اگر فرد دچار تجمع پلاک باشد ممکن است از دو تکنیک استفاده شود. به این صورت که پزشک ابتدا دارو تجویز می کند تا خطر تجمع پلاک اضافی کاهش یابد و از سوی دیگر به فرد کمک می کند تا تغییراتی در سبک زندگی اش بدهد.
به طور کلی درمان بیماری قلبی به سه گروه اصلی تقسیم می شود که عبارتند از :
1. تغییر در سبک زندگی
استفاده از سبک زندگی سالم به پیشگیری از بیماری های قلبی و همچنین درمان و جلوگیری از وخیم شدن وضعیت کمک می کند.
رژیم غذایی اولین موردی است که باید تغییراتی در آن داده شود. یک رژیم غذایی کم نمک و کم چرب که میوه و سبزیجات فراوان در آن گنجانده شده می تواند خطر ابتلا به عوارض قلبی را کاهش دهد. به عنوان مثال رژیم غذایی دش از فشار خون بالا جلوگیری می کند.
همچنین ورزش منظم و ترک سیگار می تواند در درمان بیماری های قلبی مفید باشد، افرادی که الکل مصرف می کنند نیز لازم است میزان مصرف خود را کاهش دهند.
2. دارو درمانی
برای درمان انواع خاص بیماری های قلبی ممکن است به دارو نیاز باشد، در این موارد پزشک دارویی تجویز خواهد کرد که بیماری قلبی مورد نظر را درمان یا کنترل کند. همچنین ممکن است از داروها برای کاهش یا رفع خطر ابتلا به عوارض استفاده شود.
نوع دارو به نوع بیماری قلبی بستگی دارد.
3. عمل جراحی یا روش های تهاجمی
در برخی موارد ممکن است نیاز به عمل جراحی یا سایر تکنیک ها برای درمان بیماری و پیشگیری از تشدید علائم باشد.
به عنوان مثال اگر سرخرگ ها به دلیل تجمع پلاک به طور کامل یا تقریبا مسدود شده باشند احتمالا پزشک طی عمل جراحی یک استنت در سرخرگ قرار می دهد تا جریان خون به حالت طبیعی خودش برگردد.
روش مورد استفاده به نوع بیماری قلبی و میزان آسیب دیدگی قلب بستگی دارد.
آیا بیماری قلبی درمان قطعی دارد؟
بیماری قلبی به طور قطعی قابل درمان یا قابل بازگشت نیست و فرد مبتلا باید در طول زندگی نظارت کامل به وضعیت قلب خود داشته باشد.
به طور کلی بسیاری از علائم را می توان با داروها، تکنیک های درمانی و تغییر در سبک زندگی تسکین داد و در صورتی که این روش ها اثر بخش نباشند احتمالا نیاز به مداخله کرونر یا جراحی بای پس می باشد.
اگر حدس می زنید علائم شما با بیماری قلبی ارتباط دارد یا دارای عوامل خطر زای قلبی می باشید لازم است با پزشک مشورت کنید تا آزمایش های مورد نیاز در این زمینه انجام شود.
پیشگیری از بیماری قلبی
همان طور که قبلا اشاره کردیم بعضی از عوامل خطر زای بیماری های قلبی قابل کنترل نیستند اما با کنترل سایر عوامل خطر زا می توان خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش داد، از جمله :
1. کنترل فشار خون و کلسترول
کنترل و حفظ فشار خون و کلسترول در یک محدوده سالم از اولین اقداماتی است که می توان برای سلامت قلب انجام داد.
فشار خون با واحد میلی متر جیوه اندازه گیری می شود و محدوده سالم آن کمتر از 120 سیستولیک و 80 دیاستولیک در نظر گرفته می شود که معمولا آن را به صورت 120/80 میلی متر جیوه بیان می کنند.
منظور از سیستولیک اندازه گیری فشار هنگام انقباض قلب و منظور از دیاستولیک اندازه گیری فشار هنگام استراحت قلب می باشد. بالا بودن بیش از حد این ارقام می تواند نشانه کار بیش از حد قلب برای پمپاژ خون باشد.
سطح کلسترول ایده آل به عوامل خطر زا و سابقه سلامت قلب بستگی دارد. به عنوال مثال لازم است سطح کلسترول افرادی که به هر دلیل به شدت در معرض ابتلا به بیماری قلبی قرار داشته، به دیابت مبتلا هستند یا قبلا دچار حمله قلبی شده اند کمتر از سطح کلسترول افرادی که کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی قرار دارند باشد.
2. کنترل استرس
کنترل استرس یکی از ساده ترین راه ها برای کاهش خطر بیماری قلبی می باشد و استرس مزمن از عوامل خطر زای بیماری قلبی است که نباید آن را دست کم گرفت.
افرادی که دائما دچار خستگی یا اضطراب هستند یا دچار حادثه استرس زا مانند نقل مکان، تغییر شغل یا طلاق شده اند باید با پزشک خود در این باره مشورت کنند.
3. استفاده از سبک زندگی سالم
مصرف غذاهای سالم و ورزش منظم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
توصیه می شود از غذاهای پر چرب و پر نمک اجتناب و در طول هفته به مدت 2 ساعت و 30 دقیقه فعالیت های ورزشی انجام شود. البته تاکید می شود قبل از هر گونه فعالیت ورزشی نیاز به مشورت با پزشک می باشد، به خصوص کسانی که سابقه ناراحتی قلبی دارند.
افرادی که سیگار می کشند بهتر است آن را ترک کنند زیرا نیکوتین موجود در سیگار باعث انقباض عروق خونی شده و گردش خون حاوی اکسیژن را دشوار می کند. این مسئله می تواند به تصلب شرایین منجر شود.
بیماری قلبی و سبک زندگی
به افرادی که به تازگی بیماری قلبی در آن ها تشخیص داده شده توصیه می شود در مورد اقدامات مورد نیاز با پزشک خود مشورت کنند.
همچنین بهتر است هنگام مراجعه به پزشک لیستی از عادت های روزمره خود به همراه داشته باشند، از جمله :
- داروهای مصرفی
- روتین ورزشی که در پیش گرفته اند
- رژیم غذایی مورد استفاده
- هر گونه سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا سکته مغزی
- سابقه شخصی ابتلا به فشار خون یا دیابت
- علائم مانند ضربان قلب تند، سر گیجه یا کاهش انرژی
مراجعه منظم به پزشک، به خودی خود یکی از عادت های خوب در سبک زندگی است که با کمک آن می توان مشکلات احتمالی را به موقع بر طرف کرد. به عنوان مثال برخی عوامل خطر زا مانند فشار خون بالا ممکن است با مصرف دارو کنترل شود تا خطر ابتلا به بیماری قلبی کاهش یابد.
از دیگر توصیه های احتمالی پزشک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترک سیگار
- کنترل فشار خون
- ورزش منظم
- حفظ سطح کلسترول سالم
- کاهش وزن (در صورت اضافه وزن)
- تغذیه سالم
ممکن است تغییرات یک باره امکان پذیر نباشد. بهتر است با پزشک خود درباره این که کدام تغییرات بیشترین تاثیر را دارند صحبت کنید.
بیماری قلبی و فشار خون بالا
فشار خون بالا وضعیتی است که در اثر افزایش بیش از حد فشار خون ایجاد می شود و در آن قلب برای به گردش درآوردن خون در بدن به پمپاژ بیشتر نیاز دارد. این افزایش فشار ممکن است به بسیاری از مشکلات قلبی منجر شود که از جمله آن ها می توان به ضخیم و بزرگ شدن شدن عضله قلب و تنگ شدن سرخرگ ها اشاره کرد.
در این حالت نیروی اضافی که قلب برای پمپاژ خون استفاده می کند می تواند عضلات قلب را سفت و ضخیم کند که روی پمپاژ خون اثر گذاشته، باعث می شود سرخرگ ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و سفت شوند که به دنبال آن گردش خون کند شده و اکسیژن کافی به اندام های مختلف بدن نمی رسد.
این عارضه یکی از علل مرگ و میر افراد می باشد و لازم است هر چه زودتر تحت درمان قرار بگیرد تا عوارض آن کاهش یافته و از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
منبع: healthline
