سرطان غده هیپوفیز چیست؟

سرطان غده هیپوفیز (به انگلیسی: Pituitary cancer) از سرطان های نادر است که غده هیپوفیز را درگیر کرده و معمولا در افراد مسن دیده می شود.

برخی تومورهای ایجاد شده در غده هیپوفیز از نوع خوش خیم و غیر سرطانی هستند و معمولا علامت خاصی ایجاد نمی کنند اما گاهی ممکن است به شکل ضایعات سرطانی رشد کرده و به سایر نقاط بدن سرایت کنند.

در ادامه قصد داریم درباره سرطان غده هیپوفیز و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سرطان غده هیپوفیز چیست؟

غده هیپوفیز که غده مستر نیز نامیده می شود غده ای کوچک به اندازه یک نخود فرنگی است که نقش مهمی در عملکردهای بدن ایفا می کند. این اندام در پشت چشم و بخش زیرین جلوی مغز قرار گرفته است.

غده هیپوفیز مسئول تولید هورمون های تنظیم کننده اندام ها و غدد مهم بدن می باشد، از جمله :

غده تیروئید
غدد فوق کلیوی
تخمدان ها
بیضه ها

تومورهایی که در غده هیپوفیز ایجاد می شوند نادر و معمولا غیر سرطانی یا خوش خیم هستند، این تومورها در غده هیپوفیز یا بافت های اطراف آن باقی مانده و به سایر بخش های بدن سرایت نمی کنند.

بیشتر این تومورها فعال (تولید کننده هورمون) می باشند، تومورهایی که هورمون تولید نمی کنند غیر فعال نامیده می شوند.

سرطان هیپوفیز نوعی سرطان نادر است که اغلب در افراد مسن دیده شده و در 75 درصد موارد بعد از مرگ فرد به وجود آن پی برده می شود.

حدود 30 تا 40 درصد کل انواع تومورهای هیپوفیز را تومورهای خوش خیم تشکیل می دهند که اغلب در زنان جوان در سنین باروری و مردان بین 40 تا 50 سال ایجاد می شوند.

از هر 4 نفر 1 نفر ممکن است به تومور خوش خیم هیپوفیز مبتلا باشد که گاهی حتی خودش از آن اطلاع ندارد زیرا تومور غیر سرطانی بوده و علائمی ایجاد نمی کند.

تومورهای هیپوفیز در اغلب موارد تومورهای مغزی در نظر گرفته می شوند و 12 تا 19 درصد از کل تومورهای مغزی اولیه را تشکیل می دهند.

انواع تومور خوش خیم هیپوفیز

انواع رایج تومورهای خوش خیم هیپوفیز عبارتند از :

1. تومورهای تولید کننده هورمون آدرنوکورتیکوتروپین

حدود 16 درصد از تومورهای هیپوفیز مقدار بیش از حد هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) تولید می کنند که باعث بروز سندرم کوشینگ می شود و علائم آن به صورت زیر می باشد :

فشار خون بالا
قند خون بالا
دست و پاهای لاغرتر
چربی اضافه اطراف تنه

سندرم کوشینگ در همه موارد به دلیل تومور هیپوفیز ایجاد نمی شود اما در صورت مشاهده علائم این نوع تومور باید برای آزمایش به پزشک مراجعه شود.

2. تومورهای تولید کننده هورمون رشد

این تومورها باعث افزایش بیش از حد تولید هورمون رشد در بدن می شوند. علائم می تواند شامل موارد زیر باشد :

قند خون بالا
رشد موهای زائد در بدن
تعریق غیر طبیعی
رشد غیر طبیعی دست و پا

3. تومورهای تولید کننده پرولاکتین

این تومورها می توانند سطح تستوسترون در مردان و استروژن در زنان را کاهش دهند. علائم ممکن است شامل اختلال نعوظ و رشد سینه در مردان و قاعدگی غیر طبیعی و ترشحات سینه در زنان باشد.

4. تومورهای تولید کننده هورمون محرک تیروئید

این تومورها باعث پر کاری تیروئید و افزایش متابولیسم بدن می شوند. برخی علائم عبارتند از :

تعریق غیر طبیعی
ضربان قلب نامنظم
کاهش غیر طبیعی وزن
حرکات روده غیر طبیعی

علائم تومور غده هیپوفیز

علائم ایجاد شده توسط تومور هیپوفیز به اندازه و هورمون هایی که ترشح می کند بستگی دارد و برخی علائم شایع در همه انواع تومور هیپوفیز شامل موارد زیر می باشد :

سردرد
کاهش بینایی
تشنج

علائمی که به انواع خاصی از تومورهای هیپوفیز اختصاص دارند به صورت زیر است :

افزایش وزن
کبودی آسان
تحریک پذیری، اضطراب، افسردگی
تهوع و استفراغ
سر گیجه
گیجی
بر افروختگی چهره
ضعیف شدن عضلات و استخوان ها
فشار خون بالا
ضربان قلب نامنظم
بزرگ شدن دست و پا (آکرومگالی)
تولید شیر در سینه خانم ها حتی اگر باردار نباشد
کاهش تولید شیر در دوره شیردهی
تغییر در سیکل قاعدگی
کاهش میل جنسی
ناتوانی جنسی
ریزش موی بدن
رشد جنسی غیر طبیعی در کودکان

تشخیص سرطان غده هیپوفیز

تومورهای غده هیپوفیز را می توان با ام آر آی یا سی تی اسکن تشخیص داد. همچنین با کمک آزمایش خون و ادرار می توان سطح هورمون های بدن را مشخص نمود.

تفاوت بین تومور هیپوفیز سرطانی و غیر سرطانی حتی زیر میکروسکوپ نیز دشوار است، به همین دلیل تومور سرطانی ممکن است تا زمانی که به سایر نواحی بدن گسترش نیافته قابل تشخیص نباشد.

سرطان هیپوفیز می تواند به داخل یا خارج مغز گسترش پیدا کند. برخی نواحی متداول که سرطان هیپوفیز ممکن است به آن ها سرایت کند عبارتند از :

سایر بخش های مغز و عروق خونی مغز
نخاع
مننژ که مغز و نخاع را پوشانده است
استخوان های اطراف
چشم ها
گره های لنفاوی
اندام هایی همچون ریه ها، قلب، کبد، پانکراس، کلیه ها، تخمدان ها

مراحل سرطان غده هیپوفیز

در سرطان های مختلف با توجه به اندازه تومور و میزان گسترش آن به سایر نواحی بدن مرحله بندی انجام می شود و پزشک هنگام تشخیص سرطان با تعیین مرحله آن می تواند گزینه درمانی مناسب و همچنین چشم انداز بیماری را مشخص کند.

با این حال سرطان هیپوفیز سرطان بسیار نادری است که حتی مرحله بندی نیز برای آن انجام نشده است.

درمان سرطان غده هیپوفیز

درمان سرطان هیپوفیز به اندازه تومور و میزان گسترش آن بستگی دارد. از آن جا که برای این نوع سرطان مرحله بندی صورت نگرفته، پزشک باید بعد از تشخیص آن به موارد زیر توجه داشته باشد :

اندازه کوچک تر از 10 میلی متر (میکرو آدنوم) یا بزرگ تر از 10 میلی متر (ماکرو آدنوم)
هورمون تولید می کند یا خیر
به نواحی دیگر گسترش یافته یا خیر

برخی گزینه های درمانی برای این سرطان عبارتند از :

عمل جراحی
پرتو درمانی
شیمی درمانی
داروهای هورمونی

پزشک ممکن است طی عمل جراحی غده هیپوفیز را از بدن خارج کرده و با کمک پرتو درمانی سلول های سرطانی باقی مانده را از بین ببرد. در برخی موارد از روش های درمانی دارویی برای کوچک کردن و از بین بردن تومور یا کاهش میزان هورمون های تولید شده توسط آن استفاده می شود.

همانند سایر انواع سرطان، تشخیص و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد.

به علاوه برخی تغییرات در سبک زندگی در طول یا بعد از درمان های مورد استفاده می تواند به بهبود چشم انداز و کیفیت زندگی فرد کمک کند، از جمله :

اجتناب از دخانیات و الکل
پیروی از توصیه های پزشک در مورد ورزش کردن
استفاده از رژیم غذایی سالم و متعادل، مصرف میوه ها، سبزیجات و پروتئین های بدون چربی و اجتناب از مواد غذایی فراوری شده
خواب کافی و استراحت

از آن جا که تکنیک های مورد استفاده برای سرطان می تواند باعث ضعیف شدن بیماران شود، داشتن تغذیه سالم و کاهش استرس به افزایش انرژی و بهبود روحیه فرد کمک خواهد کرد.

عوارض سرطان غده هیپوفیز

در صورتی که نسبت به درمان سرطان هیپوفیز اقدام نشود، طبیعی است که کیفیت زندگی فرد کاهش یافته و می تواند به مرگ بیمار منجر شود.

افرادی که تحت عمل جراحی تومور هیپوفیز قرار گرفته اند ممکن است عوارض متداول همچون عفونت های احتمالی یا واکنش بدن نسبت به بیهوشی را تجربه کنند.

سایر خطرات احتمالی عمل جراحی هیپوفیز عبارتند از :

مشکلات بینایی به دلیل آسیب دیدن اعصاب چشم حین عمل جراحی
خونریزی شدید به داخل مغز یا بینی در اثر آسیب دیدن رگ های خونی
آسیب به سایر بخش های غده هیپوفیز که می تواند علائم بیشتری به دنبال داشته باشد

برخی عوارض نادر عبارتند از :

نشت مایع مغزی نخاعی از مغز به بینی
مننژیت یا التهاب غشای اطراف نخاع و مغز

چشم انداز سرطان غده هیپوفیز

افرادی که عمل جراحی غده هیپوفیز انجام می دهند ممکن است در هفته های اول بعد از عمل گرفتگی بینی، فشار سینوسی و خستگی عمومی داشته باشند.

برای تکمیل درمان سرطان بعد از عمل جراحی، احتمالا نیاز به پرتو درمانی خواهد بود. همچنین ممکن است لازم باشد بیمار از هورمون درمانی یا سایر داروهایی تجویز شده توسط متخصص غدد درون ریز استفاده کند.

چشم انداز سرطان به میزان گسترش تومور در بدن بستگی دارد. متاسفانه این بیماری معمولا در مراحل شدیدتر تشخیص داده می شود اما تحقیقات درباره بهترین روش های درمانی همچنان ادامه دارد.

منبع: healthline